Θεωρίες συνωμοσίας στην υπηρεσία της τρέλας.
Δημοσιευμένο στην εφημερίδα Ρήξη, φύλλο Νοεμβρίου 2020
«Πάντες ἄνθρωποι
τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει» (Όλοι, από τη φύση τους, λαχταρούν να γνωρίζουν).
Αυτή είναι η εισαγωγική πρόταση του έργου «Μετά τα φυσικά» του Αριστοτέλη.
Κατά τον καθηγητή
J. Ladyman (Φιλοσοφική Σχολή, Πανεπιστήμιο Μπρίστολ, Ηνωμένο Βασίλειο), θα
ήταν σωστό να επεκτείνουμε τη διαπίστωση του Αριστοτέλη προσθέτοντας ότι πολλοί
άνθρωποι, εκ φύσεως, λαχταρούν να αισθάνονται ότι γνωρίζουν. Το άγχος
και η ανησυχία που γεννά το άγνωστο, εν μέσω καταιγιστικών και ανεξήγητων
εξελίξεων μετατρέπονται σε φόβο. Κάθε «βοήθεια» που θα απαλύνει αυτόν τον φόβο
είναι ευπρόσδεκτη.
Ο Ladyman είναι σαφής:
«Κάποια θεωρία σχετικά με το τι συμβαίνει, κατά προτίμηση εύκολα κατανοητή,
καθησυχάζει, εν μέρει, τις ανησυχίες της άγνοιας. Το κατά πόσο η θεωρία είναι
αληθής, το κατά πόσο δηλαδή αποτελεί αυθεντική γνώση, δεν έχει μεγάλη σημασία προκειμένου
να γαληνέψει το ανθρώπινο πνεύμα».
Αυτά λένε οι
φιλόσοφοι. Ο απλός νους, για να αποφύγει τα δύσκολα, για να δικαιολογήσει τα
ανεξήγητα, καταφεύγει σε εύπεπτες ερμηνείες. Θεωρία να ‘ναι κι ό,τι να ‘ναι.
Τα προβλήματα
προφανή. Η ακατέργαστη νόηση είναι ευάλωτη στην προπαγάνδα. Η ανεκπαίδευτη
σκέψη μπορεί να πέσει θύμα παραπληροφόρησης. Ο απλός άνθρωπος μπορεί να γίνει
αντικείμενο εκμετάλλευσης. Επιτήδειοι μπορεί να επιτεθούν για «ίδιον όφελος».
Οι θεωρητικοί των
συνωμοσιών είναι κλασικά παραδείγματα τέτοιων επιτιθέμενων.
Τα προσωπικά τους
οφέλη δεν ταυτίζονται πάντα, δεν παύουν όμως να παρασιτούν εις βάρος της
αλήθειας.
Ειδικότερα για
την τρέχουσα πανδημία, ο μικρόκοσμος της χώρας μας μόνο στην κλίμακα διαφέρει
από τον υπόλοιπο κόσμο.
Το κοινό
χαρακτηριστικό των προβεβλημένων (αν όχι ηγετών) αυτού του ιδιότυπου κινήματος
συνωμοσιολόγων είναι ο τετραγωνισμός τού κύκλου. Αν και υποτίθεται ότι
αποδέχονται την ύπαρξη του ιού (χωρίς αυτό να τους εμποδίζει να συμπλέουν με
τους διαταραγμένους συνανθρώπους μας που υποστηρίζουν ότι ιός δεν υπάρχει),
προσπαθούν συνειδητά να υποβαθμίσουν την πανδημία που αυτός προκαλεί.
Παραμερίζουν (σωστότερα: εξαφανίζουν) το αντικειμενικό γεγονός, την πανδημία
αυτή καθαυτή, δραματοποιώντας την προβληματική διαχείρισή της: την προφανή
κυβερνητική αδυναμία και τις παλινωδίες των ειδικών και την εξίσου προφανή
κακοήθεια των ΜΜΕ. Μεγιστοποιούν δηλαδή σκόπιμα την ούτως ή άλλως αναμενόμενη
ανεπάρκεια ανίκανων και διαπλεκόμενων θεσμικών, ελαχιστοποιώντας, εξ ίσου
σκόπιμα, μια πραγματική απειλή.
Χαϊδεύουν αυτιά
απελπισμένων συμπατριωτών μας και οι σκοποί τους είναι πλέον ξεκάθαροι.
Καταρχάς υπάρχει
άφθονη πολιτική εμπορία. Οι τυχοδιώκτες και καιροσκόποι όλου του πολιτικού
φάσματος, από τα γκρουπούσκουλα του αριστερισμού έως τους υπερπατριώτες του
«πατριωτικού χώρου», επιχειρούν να βγουν από την ανυπαρξία τους. Ειδικά οι
τελευταίοι πωλούν «αντίσταση στην Παγκοσμιοποίηση» (γενικώς και αορίστως) με
σκοπό πολιτικά κέρδη (προσέλκυση απογοητευμένων και στο βάθος ψηφαλάκια). Δεδομένου
ότι πρόκειται για απολυταρχικής κοπής και σε κάθε περίπτωση φασίζουσας
νοοτροπίας λαϊκιστές, τα ευτράπελα δεν λείπουν: εθνικόφρονες επικαλούνται
ανθρώπινα δικαιώματα και διεθνιστές επικαλούνται εθνική ανεξαρτησία.
Το κανονικό
εμπόριο, τα οικονομικά δηλαδή οφέλη από διαφημίσεις και πωλήσεις προϊόντων και υποκουλτούρας
(«αποκαλυπτικών» βιβλίων) ασφαλώς δεν πρέπει να παραβλέπεται.
Και ενώ οι
αναγνωρίσιμοι «επαναστάτες» με τα πολιτικά και οικονομικά κέρδη είναι σχετικά
εύκολο να εντοπιστούν, υπάρχουν και αρκετοί με αυστηρώς προσωπικά κίνητρα, για
τους οποίους τον λόγο έχει η Ψυχιατρική.
Στο φάσμα της
ναρκισσιστικής προσωπικότητας οι ψυχίατροι εντάσσουν τον συνδυασμό μεγαλομανίας,
επιδίωξης της προσοχής των άλλων, αισθήματος ανωτερότητας και αλαζονείας.
Δεδομένου ότι ορισμένες μελέτες ανεβάζουν το ποσοστό των ναρκίσσων ανάμεσά μας
έως και στο 6%, δεν πρέπει να απορεί κανείς γιατί τόσο πολλοί διαπρεπείς
ακαδημαϊκοί, γιατροί και άλλοι επιστήμονες, αναλυτές και δημοσιογράφοι, διανοούμενοι,
καλλιτέχνες και τηλεπερσόνες έχουν επιδοθεί σε κυνήγι μαγισσών προκειμένου να
υποβαθμίσουν την πανδημία. Όσοι θεωρούν εαυτούς ιδιαίτερους και ξεχωριστούς, άξιους
εξαιρετικών δικαιωμάτων και προνομίων, όσοι πιστεύουν ότι ο κόσμος τούς
χρωστάει θαυμασμό και λατρεία, είναι απολύτως αναμενόμενο να φορούν προσωπείο
αμφισβητία, προκειμένου να εισπράξουν όσα πιστεύουν ότι δικαιούνται. Εάν ο
νάρκισσος δεν πάει κόντρα στο ρεύμα, εάν δεν υποδυθεί τον αντισυστημικό και ασυμβίβαστο,
εάν δεν διατυμπανίσει με όλους τους δυνατούς τρόπους ότι διαθέτει ένα κριτικό
πνεύμα τέτοιας τελειότητας ώστε καμία απόδειξη δεν είναι αρκετή για να τον
πείσει, εάν (εν προκειμένω) δεν αμφισβητήσει επισήμως και δημοσίως τη βαρύτητα
της πανδημίας, τότε δεν έχει νόημα η ύπαρξή του.
Βεβαίως τα όρια
μεταξύ πολιτικού, οικονομικού και προσωπικού κέρδους είναι δυσδιάκριτα και οι
ιδιότητες του λαϊκιστή, του κερδοσκόπου και του νάρκισσου συχνά συνυπάρχουν στο
ίδιο άτομο. Πολλοί είναι οι αρνητές της πανδημίας που συνδυάζουν το τερπνόν
μετά του ωφελίμου.
Σε καμία
περίπτωση πάντως, όλη αυτή η ανερμάτιστη συμπεριφορά δεν μπορεί να δικαιολογηθεί
ως «τρέλα». Τέτοιου είδους ελαφρυντικά δεν πρέπει να αναγνωρίζονται σε όσους θέτουν
σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία των λαών. Η συγγραφέας J.C Oates στο έργο της «The Falls» (Οι καταρράκτες) αποδίδει στους Ναζί ψυχρή υπολογιστική σκέψη. Επισημαίνει
ότι επρόκειτο για άτομα «στην υπηρεσία τής τρέλας, αλλά με σώας τας φρένας».
Αν και είναι
δύσκολο να βρούμε έστω και ίχνος λογικής στους σύγχρονους φανατικούς των
συνωμοσιών, κατά τα άλλα πρέπει να συμφωνήσουμε: οι θεωρίες τους βρίσκονται
στην υπηρεσία της τρέλας.
Πηγές:
Για περισσότερες λεπτομέρειες:
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου